پزشکی، کنکور و رویای مهاجرت: بررسی تقاضای کاذب و تبعات آن

با پایان سال تحصیلی، موضوع هدایت تحصیلی، انتخاب رشته و آمادگی برای کنکور، به همراه نگرانی از نبود بازار کار برای بسیاری از رشته‌های دانشگاهی، دغدغه‌های اصلی دانش‌آموزان و خانواده‌ها در دوره متوسطه است. این عوامل موجب تمایل برخی خانواده‌ها به اعزام فرزندانشان برای تحصیلات تکمیلی به خارج از کشور شده است، حتی با وجود اینکه بسیاری از این دانشگاه‌های خارجی از اعتبار علمی کافی برخوردار نیستند و مدارکشان در ایران و بسیاری از کشورهای جهان پذیرفته نمی‌شود. این وضعیت منجر به عدم امکان فعالیت پزشکی فارغ‌التحصیلان در کشور خودشان می‌شود.

در همین راستا، میزگردی با عنوان “کنکور و تبعات مهاجرت تحصیلی” با حضور محمد محمدی مسعودی (مدیر سابق اعزام و بورس دانشجویان وزارت علوم) و حمید اکبری (مشاور معاون آموزشی وزارت بهداشت) برگزار شد تا دلایل و پیامدهای این پدیده بررسی شود.

ظرفیت پایین و فسادزا:

محمدی مسعودی به کاهش متقاضیان رشته‌های علوم پایه و فشار زیاد بر رشته‌های علوم تجربی اشاره کرد و گفت که ظرفیت پایین دانشگاه‌ها موجب بروز فساد و باندبازی در رشته‌های پرتقاضا مانند پزشکی شده است. او افزایش ظرفیت رشته‌های علوم تجربی، به ویژه پزشکی، را راهکاری برای مقابله با این فساد دانست.

تقاضای کاذب برای پزشکی و ضرورت سایر رشته‌ها:

حمید اکبری، با اشاره به فشار خانواده‌ها و مدارس برای ورود به رشته پزشکی، این تقاضا را کاذب خواند و تأکید کرد که کشور به این تعداد پزشک نیاز ندارد. وی افزود که هدایت تحصیلی نامناسب و زیرساخت فرهنگی نامطلوب موجب این تقاضای کاذب شده است و کشور بیشتر به نخبگان علوم انسانی و مهندسی نیاز دارد. اکبری هشدار داد که افزایش غیرواقعی ظرفیت پزشکی، می‌تواند سایر رشته‌های ضروری برای توسعه کشور را تضعیف کند.

مهاجرت اجباری و دانشگاه‌های نامعتبر:

محمدی مسعودی با اشاره به فعالیت آموزشگاه‌ها و مؤسسات غیرمجاز اعزام دانشجو، از حضور حدود ۳۰ هزار دانش‌آموز ایرانی در دانشگاه‌های ترکیه خبر داد. او تأکید کرد که ۷۵ درصد از جوانانی که برای تحصیل به خارج مهاجرت می‌کنند، در دانشگاه‌های غیرمجاز تحصیل می‌کنند که مدارکشان در ایران فاقد اعتبار است. وی این مهاجرت تحصیلی را نوعی “مهاجرت اجباری” دانست که موجب هدر رفتن سرمایه‌های مادی و معنوی خانواده‌ها و کشور می‌شود. وی از مشکلات متعددی مانند ناچار شدن به اقدامات خلاف قانون برای تأمین شهریه و حتی خودکشی برخی جوانان به دلیل مشکلات مهاجرت یاد کرد.

محدودیت‌های افزایش ظرفیت پزشکی:

اکبری در پاسخ به چرایی عدم افزایش آسان ظرفیت پزشکی، به دو برابر شدن تعداد دانشجویان پزشکی (به ۱۶ هزار نفر) و کمبود بودجه، استاد دانشگاه و همچنین عدم وجود تعداد کافی بیمار و بیمارستان برای توجیه افزایش ظرفیت بیشتر اشاره کرد. او بیان کرد که تأسیس مطب و بیمارستان در مناطق محروم برای بخش خصوصی مقرون به صرفه نیست، لذا پزشکان تمایلی به حضور در این مناطق ندارند و در نتیجه ایران به محل تولید پزشک برای سایر کشورها تبدیل شده است.

راهکارها و تأکید بر مسئولیت‌پذیری:

محمدی مسعودی بر این باور است که مسئولان مجلس خطر مهاجرت تحصیلی را درک نکرده‌اند و این مهاجرت را نوعی “دور زدن کنکور” دانست که جوانان با این امید که در آینده قوانین تغییر کند، به آن روی می‌آورند. او مسئله شدن مهاجرت در میان مسئولان را اولین گام برای حل آن دانست. راهکار دوم را تغییر ذائقه متقاضیان کنکور از طریق ایجاد مشاغل مناسب و بورسیه برای فارغ‌التحصیلان سایر رشته‌ها دانست. راهکار سوم نیز افزایش قدرت انتخاب داوطلبان در زمان انتخاب رشته است تا بتوانند در صورت عدم قبولی در پزشکی، به رشته‌های برتر مهندسی و … نیز تمایل یابند. وی همچنین پیشنهاد افزایش تعداد دانشگاه‌ها و بیمارستان‌های محل تحصیل دانشجویان پزشکی و استفاده از ظرفیت بیمارستان‌های خصوصی و ساخت مراکز درمانی با کمک ظرفیت‌های مردمی در محلات کم‌برخوردار را مطرح کرد. او از واکنش دولت به مطالبات مردمی تنها پس از رسیدن به سطح نامطلوب انتقاد کرد. اکبری نیز از تلاش‌های وزارت بهداشت برای افزایش ظرفیت‌های پزشکی با کمک بخش خصوصی خبر داد، اما به موانع و عوامل مداخله‌گر غیرکارشناسی اشاره کرد.