تراکم دانش آموزان در کلاس؛ بررسی و مقایسه جهانی:

یکی از چالش‌های جدی آموزش و پرورش ایران، به‌ویژه در مدارس دولتی حاشیه کلان‌شهرها، تعداد بالای دانش‌آموزان در کلاس‌های درس است. در بسیاری از این مدارس، تراکم دانش‌آموزی به حدود ۴۰ تا ۴۵ نفر در هر کلاس می‌رسد، که تأثیر مستقیم بر کیفیت تدریس، یادگیری و تعامل دانش‌آموزان دارد.

بررسی‌های انجام‌شده در کشورهای مختلف نشان می‌دهد که کاهش تراکم کلاس یکی از عوامل کلیدی در ارتقاء سطح یادگیری و افزایش اثربخشی فرآیند آموزشی است.

در فنلاند، کشوری با نظام آموزشی موفق و انسانی‌محور، میانگین تعداد دانش‌آموز در کلاس‌های ابتدایی حدود ۱۹ نفر است. سیاست‌های آموزشی در این کشور تأکید زیادی بر تعامل معلم و دانش‌آموز، تمرکز فردی و آموزش عمیق دارند.

در کره جنوبی، که نظام آموزشی‌اش بر رقابت و سخت‌کوشی بنا شده، میانگین تعداد دانش‌آموزان در کلاس‌های متوسطه حدود ۲۷ نفر گزارش شده است. با وجود تراکم نسبتاً بالاتر نسبت به فنلاند، نظام آموزشی این کشور با برنامه‌های مکمل، ساعات یادگیری بالا و حمایت والدین توانسته تا حدی این مسئله را مدیریت کند.

در سنگاپور، که در آزمون‌های بین‌المللی همیشه در رتبه‌های برتر قرار دارد، تراکم کلاس‌ها در مقاطع مختلف متفاوت است اما در برخی پایه‌های متوسطه این رقم به بیش از ۳۷ نفر می‌رسد. آنچه تفاوت ایجاد می‌کند، حضور معلمان بسیار حرفه‌ای، نظام ارزشیابی دقیق، و تمرکز بر مهارت‌های حل مسئله است.

در کشورهای اروپایی مانند فرانسه، هلند و دانمارک، میانگین تراکم کلاس‌ها بین ۲۱ تا ۲۶ دانش‌آموز متغیر است. این کشورها با تأمین زیرساخت‌های مناسب آموزشی و رعایت استانداردهای مشخص، از تراکم بیش‌ از حد جلوگیری می‌کنند.

در ژاپن، که فرهنگی دقیق و ساختارمند دارد، میانگین دانش‌آموزان در کلاس‌های ابتدایی حدود ۲۷ نفر است. در حالی‌که در چین، به‌ویژه در شهرهای بزرگ، این عدد در برخی مدارس به ۳۸ نفر یا بیشتر می‌رسد.

در کشورهای انگلیسی‌زبان نظیر آمریکا، استرالیا و انگلیس، میانگین تعداد دانش‌آموز در کلاس‌های ابتدایی معمولاً بین ۱۹ تا ۲۴ نفر است. در آمریکا، کلاس‌های ابتدایی حدود ۱۹ نفر دارند و این رقم در مقطع متوسطه کمی افزایش می‌یابد.

در امارات متحده عربی، که در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری زیادی در حوزه آموزش داشته، تلاش شده تراکم کلاس‌ها به حدود ۲۵ دانش‌آموز محدود شود.

هند نیز با وجود گستردگی جغرافیایی و جمعیت بالا، در مناطق شهری تلاش‌هایی برای کاهش تراکم به حدود ۳۰ نفر در کلاس داشته اما در بسیاری مناطق هنوز بالاتر از این عدد است.

در ایران، با وجود استانداردهای مصوب در سند تحول بنیادین، در بسیاری از مناطق شهری و روستایی، به‌ویژه در مناطق کم‌برخوردار و حاشیه‌ای، تراکم کلاس‌ها فراتر از میانگین‌ است. بسیاری از معلمان با کلاس‌هایی تا ۴۵ دانش‌آموز مواجه‌اند که نه‌تنها کیفیت آموزش را پایین می‌آورد، بلکه فشار روانی مضاعفی را نیز بر معلم و دانش‌آموز وارد می‌کند.

در عین حال، در برخی مناطق روستایی کم‌جمعیت ایران، به‌ویژه مناطق کوهستانی و دورافتاده، کلاس‌های با یک، دو یا چند دانش‌آموز نیز وجود دارد که چالش‌های متفاوتی مانند کمبود معلم، امکانات و دسترسی آموزشی به‌همراه دارد.

جمع‌بندی:
 تجربه کشورهای مختلف نشان می‌دهد که کاهش تعداد دانش‌آموزان در کلاس، تأثیر مستقیمی بر یادگیری، رشد فردی و عدالت آموزشی دارد. فنلاند با کلاس‌های کم‌جمعیت، کره جنوبی با نظم آموزشی و سنگاپور با برنامه‌ریزی دقیق، نشان داده‌اند که برای آموزش باکیفیت، باید تراکم کلاس‌ها را مدیریت کرد.