وبلاگ
تم ۵ ریاضی پایه اول ابتدایی با عنوان “پیک‌نیک” یکی از جذاب‌ترین بخش‌های کتاب ریاضی است که با هدف آموزش مفاهیم پایه‌ای ریاضی از طریق موقعیت‌های واقعی و ملموس طراحی شده است. در این درس، دانش‌آموزان با استفاده از موقعیت‌های روزمره مانند گردش، سوار شدن در ماشین و بازی در طبیعت، مفاهیم ابتدایی چپ و راست، جلو و پشت، کنار و بین را به صورت تجربی و لذت‌بخش یاد می‌گیرند.
این تم علاوه بر آموزش مفاهیم عددی و هندسی، مهارت‌های اجتماعی، آداب تفریح، کار گروهی و نظم را نیز تقویت می‌کند. هدف اصلی این بخش، پرورش تفکر نمادین و خلاقیت در دانش‌آموزان است تا بتوانند از طریق زبان عدد و نماد با دیگران ارتباط برقرار کنند.
در ادامه نحوه تدریس تم 5 ریاضی پایه اول دبستان آموزش داده می شود.
اهداف آموزشی تم ۵ ریاضی پایه اول دبستان
مفاهیم کلیدی:
آشنایی با جهت‌ها: چپ، راست، جلو، پشت، بین، وسط.
شناخت مفاهیم کمتر از ۵ و شمارش ابتدایی.
درک مفهوم عدد از طریق موقعیت‌های واقعی (ماشین، بچه‌ها، صندلی‌ها).
استفاده از چوب‌خط برای شمارش و انجام عملیات جمع و تفریق.
مهارت‌ها:
یادگیری آداب سوار و پیاده شدن از خودرو به شکل ایمن.
رعایت رفتارهای صحیح در گردش و پیک‌نیک.
تمرین برقراری ارتباط گروهی و همکاری در فعالیت‌های عددی.
نگرش‌ها و تفکر ریاضی:
تفکر نمادین: نخستین گام در تفکر انتزاعی است؛ کودک باید یاد بگیرد به زبان عدد و نماد با دیگران ارتباط برقرار کند.
نیاز به عدد: یکی از نیازهای طبیعی بشر است و در همه موقعیت‌های زندگی حضور دارد.
درک انتخاب و نتیجه: گاهی به‌دست آوردن چیزی، به معنی از دست دادن چیز دیگر است. این مفهوم، پایه‌ای برای درک روابط منطقی و محاسباتی است.
تأثیرات شناختی در تم پیک‌نیک:
تشخیص تعداد (کاردینالیتی) تا عدد ۵ بدون نیاز به شمردن.
تقویت تخیل و خلاقیت با استفاده از اشکال هندسی.
درک تأثیر افکار بر گفتار و عملکرد.
ایجاد ارتباط میان مفاهیم ریاضی و طبیعت؛ مانند شمارش درختان، سنگ‌ها، یا بازی‌های گروهی در محیط باز.
ارتباط تم پیک‌نیک با صفحات کتاب:
در این بخش، مفاهیم ریاضی از طریق بازی، داستان و تصویر آموزش داده می‌شوند:
مقایسه‌ی دو خانواده به‌عنوان دو دسته‌ی پنج‌تایی از سرنشین‌های ماشین‌ها.
نمایش تعداد بچه‌های بازی‌کننده با انگشتان دست.
نمایش تعداد بچه‌هایی که بازی نمی‌کنند با بستن انگشتان.
استفاده از مهره و چوب‌خط برای نمایش سرنشین‌های ماشین‌ها و شمارش عددی.
نمایش جای خالی در ماشین‌ها از طریق بستن انگشتان دست.
تعریف یک داستان کوتاه درباره پیک‌نیک برای درگیر کردن تخیل و توجه دانش‌آموزان.
اهداف و روش تدریس صفحه ۳۰ – آموزش مفهوم جمع
اهداف:
آشنایی با مفهوم جمع دو عدد کمتر از ۵.
استفاده از چوب‌خط برای شمارش و نشان دادن جمع.
تمرین نمایش عدد با ابزارهای ملموس مانند چینه، لوبیا، یا دکمه.
روش تدریس پیشنهادی تدریس تم 5 ریاضی:
ابتدا با وسایل واقعی، مانند چینه‌ها یا لوبیاهای رنگی کار کنید.
از دانش‌آموزان بپرسید: «چند لوبیای قرمز داریم؟ چند تا آبی؟ مجموع آنها چند تا می‌شود؟»
سپس از آنها بخواهید جمع حاصل را با چوب‌خط نمایش دهند.
در ادامه، نمایش جمع را در موقعیت تصویری ماشین‌ها تمرین کنید؛ مثلاً دو مهره در صندلی جلو و سه مهره در صندلی عقب، چند سرنشین داریم؟
نکته آموزشی:
در این بخش تأکید بر نمایش تصویری جمع است، نه فقط گفتن عدد نهایی. کودک باید با مشاهده، درک کند که چگونه دو دسته با هم ترکیب می‌شوند.
اهداف و روش تدریس صفحه ۳۱ – آموزش مفهوم تفریق
اهداف:
درک مفهوم کم کردن (تفریق) با استفاده از اشیای واقعی.
توانایی بیان کلامی فرآیند تفریق بدون نیاز به نماد ریاضی.
ایجاد ارتباط بین نمایش عدد با انگشت، چوب‌خط و تصویر.
روش تدریس:
از اشیای ساده مانند چینه یا مهره استفاده کنید.
برای مثال، ۴ مهره روی میز بگذارید و از کودک بخواهید ۲ تا را بردارد.
حال بپرسید: چند مهره باقی ماند؟ چند انگشت باز مانده است؟
این فعالیت را در قالب داستان “ماشین و سرنشینانش” هم انجام دهید.
نکته آموزشی:
در این مرحله نباید از نماد “−” یا واژه “تفریق” استفاده شود. هدف فقط درک مفهوم کم شدن است.
اهداف صفحه ۳۲ – آموزش الگوهای تکرارشونده
اهداف:
تشخیص الگوهای رنگی و شکلی در محیط.
توانایی ادامه دادن الگوهای تکرارشونده.
روش تدریس:
با استفاده از میله‌های شمارش یا مهره‌های رنگی الگو بسازید.
از دانش‌آموزان بخواهید الگو را ادامه دهند.
سپس درباره‌ی ارتباط میان شکل‌ها و تکرار الگو گفت‌وگو کنید.
تمرین عملی:
می‌توانید از کاشی‌های کلاس، خطوط رنگی روی زمین، یا صدای دست زدن متناوب برای آموزش الگو استفاده کنید.
اهداف صفحه ۳۳ – تمرین تفریق با چوب‌خط
اهداف:
تمرین تفریق با استفاده از انگشتان و چوب‌خط.
نمایش نتیجه تفریق بدون استفاده از عدد.
درک مفهوم افرازی تفریق (یعنی جدا کردن بخشی از کل).
روش تدریس:
از دانش‌آموز بخواهید پنج مهره روی میز بگذارد.
سپس سه مهره را بردارد و تعداد باقی‌مانده را با چوب‌خط نمایش دهد.
تأکید کنید که نحوه‌ی بستن انگشتان مهم نیست؛ مهم درک کم شدن است.
اهداف صفحه ۳۴ – ادامه الگوها و کشف قانون تکرار
اهداف:
توانایی کشف قانون تکرار در یک الگو.
بیان کلامی رابطه‌ی بین شکل‌ها.
رسم شکل تکرارشونده‌ی الگو.
روش تدریس:
توجه دانش‌آموزان را به الگوهای اطراف (نرده، موزاییک، فرش و…) جلب کنید.
از آنها بخواهید الگو را توصیف کنند و بخش تکرارشونده را نشان دهند.
سپس الگو را روی کاغذ یا تخته رسم کنند.
🔹 تمرین تقویتی:
در تکمیل مربع‌های شگفت‌انگیز پایین صفحه، از دانش‌آموز بخواهید الگو را شناسایی و ادامه دهد تا درک الگویابی تقویت شود.
اهداف صفحه ۳۵ – آشنایی با اشکال هندسی
اهداف:
شناخت مربع، مستطیل و مثلث بر اساس تعداد ضلع و رأس.
یادگیری رسم اشکال با خط‌کش.
تمرین کار با قیچی برای بریدن اشکال هندسی.
روش تدریس:
برگه‌هایی با اشکال هندسی در اختیار دانش‌آموزان قرار دهید تا آنها را با قیچی ببرند.
سپس از آنها بخواهید تعداد لبه‌ها و گوشه‌ها را بشمارند.
بعد از تمرین بریدن، رسم اشکال را با خط‌کش تمرین کنید.
نکته ایمنی:
در استفاده از قیچی حتماً نکات ایمنی را رعایت کنید و به دانش‌آموزان بیاموزید که به‌درستی آن را در دست بگیرند.
جمع‌بندی تم ۵ ریاضی پایه اول دبستان – پیک‌نیک
تم پیک‌نیک فرصتی عالی برای آموزش مفاهیم عدد، جمع و تفریق، الگو و اشکال هندسی در قالب یک فعالیت شاد و تعاملی است.
در این درس، کودک با محیط اطراف خود ارتباط برقرار می‌کند، با بازی و تجربه یاد می‌گیرد و تفکر عددی‌اش را پرورش می‌دهد.
سوالات پیشنهادی برای تم۵ ریاضی اول دبستان
- تصویر به ما چه چیزی را نشان می‌دهد؟
- پدر خانواده برای تفریح آماده است؟
- چند نفر در تصویر می‌بینی؟
- چند نفر روی فرش نشسته‌اند؟
- چند ماشین در تصویر می‌بینی؟
- هر ماشین چند صندلی دارد؟ چند صندلی جلو و چند صندلی عقب؟
- کدام ماشین جلوتر پارک کرده‌است؟
- اگر در ماشین نشسته باشی، کدام سمت ماشین قرار دارد؟
- به سایه‌ها نگاه کن، چه وقت از روز است؟
- چند پسر و چند دختر در تصویر می‌بینی؟
- افراد مشغول چه کاری هستند؟
- چند سبد آیاب و چند سبد گوجه می‌بینی؟
- در هر سبد چند گوجه قرار دارد؟
- کدام یک از افراد سمت راست می‌گردد؟ (توجه به جهت رود)
- آنها باید بعد از چیدن آیاب به کاری پایان دهند؟
- چرا آنها نزدیک درختان ایستاده‌اند؟
- کدام فرد خانواده با کدام دست سبد را بلند می‌کند؟
- پرنده‌ای که بر روی پروانه است به کدام سمت می‌رود؟
- صفحه ۲:
- چه میوه‌هایی در ظرف می‌بینی؟
- از بین میوه‌ها، کدام میوه از همه شیرین‌تر است؟
- روبازها مشغول چه بازی هستند؟
- گل‌هایی که روی سر دارند را از کجا آورده‌اند؟
- گل‌هایی که روی سر دارند، چه رنگی هستند؟
- گل‌هایی که برای یک گردش یک روزه باید چه وسایلی را همراه ببریم؟
- بچه‌ها به بزرگترها چه کمک‌هایی می‌توانند بکنند؟
- وقتی برای تفریح و گردش به فضای باز می‌رویم، چه مواردی را باید رعایت کنیم؟
🎧 دانلود فایل صوتی تدریس تم ۵ ریاضی اول دبستان با صدای دکتر سمیه روحی
در این فایل صوتی، مفاهیم تم پیک‌نیک شامل جمع، تفریق، الگو و اشکال هندسی به زبان ساده و کودکانه توضیح داده شده است.
📘 دانلود کاربرگ‌های تم ۵ ریاضی اول دبستان
برای تمرین بیشتر دانش‌آموزان، مجموعه‌ای از کاربرگ‌های جذاب آماده شده است:
📚 تدریس تم ۴ ریاضی اول دبستان
قبل از شروع تم پیک‌نیک، مطالعه تدریس تم ۴ توصیه می‌شود. در این بخش، مفاهیم دسته‌بندی، مقایسه و شمارش آموزش داده می‌شود.
محصولات آموزشی دکتر سمیه روحی
