وبلاگ
روش تدریس تم 4 ریاضی پایه اول ابتدایی
موضوع: رفتن به مهمانی
اهداف کلی تم:
هدف اصلی این تم، آشنا کردن دانش‌آموزان با مفاهیم پایه‌ای فضایی، هندسی و عددی در قالب موقعیتی شاد، آشنا و ملموس برای آن‌هاست؛ یعنی «مهمانی رفتن». این موقعیت کمک می‌کند تا کودک مفاهیمی چون چپ و راست، جلو و پشت، ردیف، بین، کنار، اشکال هندسی، شمارش و مقایسه را از طریق تجربه و مشاهده بیاموزد.
صفحه آغازین: رفتن به مهمانی
🔹 مفاهیم آموزشی:
مکان‌یابی و فضا: چپ – راست، جلو – پشت، بین – کنار، وسط
ترتیب و ردیف: اول تا پنجم، بالا و پایین
اشکال هندسی ساده: دایره، مثلث، مربع، مستطیل
شناخت روابط و نظم: ارتباط بین اجسام در فضا، درک تقارن و نظم در چیدمان
مهارت‌های اجتماعی:
در این تم، علاوه بر آموزش مفاهیم ریاضی، جنبه‌های رفتاری و تربیتی نیز تقویت می‌شود:
مهارت خوش‌آمدگویی و استقبال از مهمان‌ها
مهارت پذیرایی و رفتار مؤدبانه در جمع
مهارت غذا خوردن در حضور دیگران
بدرقه‌ی محترمانه‌ی مهمان‌ها
این مهارت‌ها در قالب فعالیت‌های بازی‌محور، گفت‌وگو و نمایش کوتاه در کلاس اجرا می‌شوند تا کودک در موقعیت واقعی‌تر یادگیری قرار گیرد.
نگرش‌های آموزشی:
کودکان با مشاهده و تجربه‌ی مستقیم یاد می‌گیرند. بنابراین معلم باید موقعیت‌هایی فراهم کند تا دانش‌آموز بتواند خودش کشف کند، نه اینکه تنها شنونده باشد.
دقت در توصیف و مشاهده پایه‌ی یادگیری علمی است. باید به دانش‌آموز بیاموزیم که «دیدن دقیق» اولین گام در یادگیری ریاضی است.
تأثیرات تربیتی:
پرورش اخلاق احترام به والدین و بزرگ‌ترها
آشنایی با آداب میهمانی و رفتار مؤدبانه
رفتار اجتماعی صحیح با هم‌سن‌ها و کوچکترها
رویکرد تم‌شناختی:
در این بخش، مفهوم «میهمانی» بهانه‌ای برای آموزش ارتباطات انسانی و فضایی است. معلم با نمایش تصویری از یک میهمانی، گفت‌وگو درباره‌ی رفتارها، چیدمان میز و صندلی، و روابط فضایی بین اشیاء، دانش‌آموز را با مفاهیم ریاضی در زندگی روزمره آشنا می‌کند.
ارتباط با محتوای درسی صفحات
در تصویر کلاس یا اتاق پذیرایی، دانش‌آموزان را هدایت کنید تا جای صندلی‌ها را از سمت چپ یا راست مشخص کنند.
صندلی‌ها را به گروه‌های پنج‌تایی تقسیم کنید تا مفهوم دسته‌بندی و شمارش پنج‌تایی تمرین شود.
به تناسب بین تعداد صندلی‌ها و تعداد مهمان‌ها اشاره کنید.
تناسب بین بشقاب‌ها و قاشق‌ها و چنگال‌ها را بررسی کنید.
در قسمت میوه‌خوری، پیش‌دستی‌ها را با تعداد افراد تطبیق دهید.
دو خانواده را به‌عنوان دو دسته‌ی پنج‌تایی در نظر بگیرید تا مفهوم گروه‌بندی آموزش داده شود.
برای تمرین شمارش با دو دست، تعداد دخترها را با دست راست و تعداد پسرها را با دست چپ نشان دهید و سپس به جمع آنها اشاره کنید.
با کمک کتابخانه و تلویزیون، موقعیت‌یابی فضایی (چپ، راست، بالا، پایین) را تمرین کنید.
به اشکال هندسی اطراف (مثلاً قاب تلویزیون = مستطیل) اشاره کنید.
در حاشیه‌ی فرش، الگوهای هندسی ساده (دایره، مثلث) را نقاشی و تکرار کنید تا مفهوم الگو و نظم تقویت شود.
صفحه 23: آشنایی با اشکال هندسی و جمع ساده
اهداف:
درک اولیه از مفهوم ضلع، گوشه و چندضلعی
تشخیص اشکال هندسی (مثلث، مربع، مستطیل، دایره)
ساخت شکل‌ها با میله‌ها یا چینه‌ها
پرورش تفکر هندسی و درک ارتباط آن با عدد
درک غیرمستقیم مفهوم جمع از طریق ساخت اشکال
روش تدریس:
از دانش‌آموزان بخواهید با میله‌های رنگی اشکال مختلف بسازند.
از آنها سؤال کنید:
«چند شکل سه‌گوش درست کردی؟»
«اگر بخواهی شکل مربع درست کنی، چند میله لازم داری؟»
سپس اجازه دهید خودشان با آزمایش، پاسخشان را بررسی کنند (یادگیری اکتشافی).
حال با رنگ‌های مختلف میله‌ها (مثلاً آبی و قرمز) مفهوم جمع را تمرین کنید:
«اگر یک میله آبی و سه میله قرمز داری، همه چند میله هستند؟» (۱+۳=۴ بدون گفتن واژه‌ی جمع).
در ادامه به الگوهای پایین صفحه (گل‌ها و برگ‌ها) توجه کنید تا دانش‌آموزان الگوی تکرار و رنگ را کشف کنند.
توصیه‌های آموزشی:
به جای واژه‌های تخصصی «ضلع» و «رأس»، از واژه‌ی ساده‌تر «گوشه» استفاده کنید.
از کیت‌های مغناطیسی یا آهنربایی برای ساخت شکل‌ها بهره ببرید.
از نماد جمع استفاده نکنید؛ فقط مفهوم آن را در عمل نشان دهید.
صفحه ۲۴: سرشماری و نمودار ستونی
اهداف:
توانایی شمارش اشیاء
سازمان‌دهی داده‌ها در قالب نمودار
آشنایی با چوب‌خط به‌عنوان ابزار شمارش
روش تدریس:
چند شیء واقعی مانند مداد، پاک‌کن، دفتر و مدادرنگی روی میز بگذارید.
از دانش‌آموز بخواهید برای هر شیء یک میله‌ی شمارش کنار بگذارد.
سپس معادل هر میله، روی تخته چوب‌خط رسم کنید.
در ادامه، دانش‌آموزان همان کار را بر اساس تصویر کتاب انجام دهند (مثلاً شمارش قاشق‌ها یا صندلی‌ها).
در پایان، با رنگ‌آمیزی نمودارها، مفهوم ستون و مقایسه را تمرین کنید.
نکات آموزشی:
مفهوم جفت را فعلاً وارد نکنید (هر کفش یا جوراب جداگانه شمرده شود).
درباره‌ی تاریخچه‌ی چوب‌خط و کاربرد آن در قدیم توضیح دهید (مثل نانوایی‌ها).
از ضرب‌المثل «چوب خطت پر شده» برای جذاب‌تر کردن بحث استفاده کنید.
صفحه ۲۵: نمایش عدد با انگشتان و مفهوم جمع
اهداف:
نمایش عدد با انگشتان هر دو دست
درک انتقال از یک دست به دست دیگر (پایه‌ی جمع)
کشف الگوهای ساده‌ی تکراری
روش تدریس:
عددی را بگویید و از دانش‌آموز بخواهید با انگشتانش نشان دهد.
حال از او بخواهید انگشتان یک دست را ببندد و به‌جایش در دست دیگر باز کند تا مفهوم انتقال (جمع) را بیاموزد.
تمرین را با موقعیت‌های واقعی مانند تعداد مهمان‌ها یا بچه‌ها در تصویر انجام دهید.
در پایان، به الگوی شطرنجی پایین صفحه بپردازید و از دانش‌آموز بخواهید الگوی رنگ و شکل را ادامه دهد.
توصیه‌های آموزشی:
هنوز از علامت جمع استفاده نکنید.
اگر کودک بتواند دو انگشت را هم‌زمان منتقل کند، تشویقش کنید (درک ترکیبی بهتر می‌شود).
تعداد اشیاء را طوری انتخاب کنید که قابل نمایش با یک دست باشد (حداکثر تا ۵).
صفحه ۲۶: کار با شابلون و ترسیم اشکال هندسی
اهداف:
آشنایی با ابزار ترسیم (شابلون)
تمرین مهارت دست و هماهنگی چشم و دست
شناخت ویژگی‌های ظاهری اشکال هندسی
روش تدریس:
شابلون را نشان دهید و درباره‌ی شکل‌ها سؤال کنید (چند گوشه دارد؟ چند ضلع؟).
نحوه‌ی درست گرفتن شابلون را نمایش دهید.
از دانش‌آموز بخواهید با شابلون شکل‌ها را روی کاغذ رسم و در یک ردیف تکرار کند.
نکات آموزشی:
اگر شابلون آماده ندارید، با مقوا یک شابلون بسازید.
به کودکان زمان کافی برای تمرین بدهید؛ هر دانش‌آموز با سرعت متفاوتی مهارت پیدا می‌کند.
تمرین زیاد روی کاغذ پیش‌نویس باعث تسلط بیشتر می‌شود.
صفحه ۲۷: سرشماری و جدول‌بندی داده‌ها
اهداف:
درک ارتباط «جزء و کل»
تمرین شمارش با چوب‌خط
سازمان‌دهی داده‌ها در جدول
روش تدریس:
فعالیت گروهی دو نفره انجام دهید: یکی نام شیء را بگوید و دیگری چوب‌خط بکشد.
سپس جای آنها را عوض کنید تا همکاری تقویت شود.
با این روش، کودکان مفهوم تناظر یک به یک را تجربه می‌کنند.
نکات آموزشی:
اجازه ندهید ابتدا شکل‌ها شمرده شوند و بعد چوب‌خط کشیده شود؛ باید هم‌زمان انجام شود.
با مثال‌های زندگی واقعی (تعداد حیوانات، میوه‌ها، وسایل) کار را جذاب کنید.
صفحه ۲۸: عدد به عنوان طول و مفهوم واحد
اهداف:
شناخت عدد به عنوان اندازه (طول)
درک جزء و کل
شناخت مفهوم «واحد اندازه‌گیری»
تقویت مفهوم جمع از طریق چینه‌های رنگی
تمرین تفکر منطقی با مربع شگفت‌انگیز
روش تدریس:
با چینه‌های رنگی (یا مکعب‌های مقوایی) ترکیب‌هایی تا عدد ۵ بسازید.
دو رنگ مختلف انتخاب کنید (مثلاً زرد و سبز) تا کودک بتواند ترکیب دو مجموعه را ببیند.
طول‌ها را با هم مقایسه کنید: «کدام ردیف بلندتر است؟ چرا؟»
سپس مجموع چینه‌ها را نشان دهید بدون استفاده از علامت جمع.
در پایان، مربع‌های شگفت‌انگیز را بررسی کنید و از کودکان بخواهید الگوی پنهان در آن را کشف کنند.
نکات آموزشی:
عدد را به عنوان طول درک کنند، نه فقط مقدار.
این تمرین، پایه‌ای برای درک محور عدد، عددهای کسری و اعشاری در آینده است.
یادگیری با چینه‌ها سبب تقویت تفکر دیداری و تحلیلی در کودک می‌شود.
جمع‌بندی نهایی
تم «رفتن به مهمانی» یکی از تم‌های ارزشمند کتاب ریاضی پایه اول است که به‌زیبایی مفاهیم ریاضی را در بستر زندگی واقعی کودک قرار می‌دهد.
در این تم، کودک نه‌تنها یاد می‌گیرد که بشمارَد و شکل بسازد، بلکه می‌آموزد چگونه مشاهده کند، مقایسه کند، رفتار اجتماعی درست داشته باشد و نظم را در پیرامون خود ببیند.
این روش تدریس، ترکیبی از یادگیری ریاضی، مهارت‌های زندگی و پرورش اخلاقی است؛ یعنی همان هدفی که آموزش ابتدایی باید دنبال کند:
🔗 دسترسی سریع به کاربرگ های تم ۴
📘 مشاهده تدریس تم ۳ ریاضی اول دبستان
برای مشاهده تدریس کامل و دانلود فایل‌های مرتبط روی دکمه زیر کلیک کنید.
محصولات آموزشی دکتر سمیه روحی
