تعریف و ویژگی‌های کلی اختلالات یادگیری در کودک یا نوجوان:
اختلالات یادگیری در کودکان و نوجوانان با عدم پیشرفت تحصیلی در زمینه‌های خواندن، بیان نوشتاری یا ریاضیات، در مقایسه با توانایی هوشی کلی آن‌ها، مشخص می‌شود. کودکان دچار اختلالات یادگیری اغلب در همراهی با همسالان خود در برخی دروس با دشواری مواجه می‌شوند، اما در سایر حوزه‌های تحصیلی عملکرد مطلوبی دارند. این اختلالات سبب می‌شوند پیشرفت کودک کمتر از حد انتظار بر اساس توان بالقوه و فرصت‌های آموزشی موجود باشد.

شیوع و طبقه‌بندی:
اختلالات یادگیری حداقل ۵ درصد از کودکان در سنین مدرسه را مبتلا می‌کنند. متن بازنگری شده DSM-IV چهار طبقه تشخیصی را شامل می‌شود: اختلال خواندن، اختلال ریاضیات، اختلال بیان نوشتاری و اختلال یادگیری نامعین (NOS). معیارهای DSM-IV-TR برای اختلالات یادگیری مستلزم وجود تفاوت چشمگیر بین میزان پیشرفت تحصیلی و بهره هوشی (IQ) فرد است و پیشرفت فرد در مقایسه با اکثر کودکان همسن خود باید به میزان قابل توجهی ضعیف باشد.

پیامدهای روان‌شناختی و اجتماعی:
اختلالات یادگیری اغلب موفقیت در تحصیل را برای کودک عذاب‌آور کرده و در برخی موارد منجر به دلسردی، عزت نفس پایین، سرخوردگی مزمن و روابط ضعیف با همسالان می‌شوند. این اختلالات به میزانی بیش از حد متوسط با خطر انواع اختلالات همزمان از جمله اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی (ADHD)، اختلالات ارتباط، اختلالات سلوک (conduct disorder) و اختلالات افسردگی همراه هستند. در نوجوانان دچار اختلالات یادگیری، میزان ترک تحصیل ۱.۵ برابر بیشتر است و تا ۴۰ درصد بالغ می‌شود.

عوامل مؤثر:
استعداد ژنتیکی، ضایعه‌های پری‌ناتال، اختلالات عصبی و سایر اختلالات طبی ممکن است در بروز اختلالات یادگیری نقش داشته باشند، اما بسیاری از کودکان و نوجوانان دچار این اختلالات فاقد هیچ عامل خطرساز خاصی هستند.

اختلال خواندن (Dyslexia):

تعریف و شیوع:
این اختلال تقریباً در ۷۵ درصد کودکان و نوجوانان دارای اختلالات یادگیری دیده می‌شود. اختلال خواندن به حالتی گفته می‌شود که در آن پیشرفت خواندن کمتر از حد انتظار بر حسب سن، آموزش و هوش کودک باشد. مشخصه آن، ناتوانی در بازشناسی واژه‌ها، خواندن کند و نادرست و فهم ضعیف است. علاوه بر این، در کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی (ADHD) خطر ابتلا به اختلال خواندن بالا است. مطالعات نشان می‌دهد که میزان شیوع این اختلال بین ۲ تا ۸ درصد است. تعداد پسرهای مبتلا به ناتوانی خواندن در ارجاعات بالینی ۳ تا ۴ برابر دخترها گزارش شده است. ۲۵ درصد کودکان دارای این اختلال به طور همزمان دچار ADHD نیز هستند.

ویژگی‌ها و پیامدها:
شواهد نشان می‌دهند میزان بروز پرخاشگری، افسردگی و علائم اضطرابی در این کودکان بالاتر است. اختلال خواندن بازتاب نقصی در پردازش اصوات کلامی است و کودکانی که در خواندن مشکل دارند، دارای نقایصی در مهارت‌های پردازش نظام آوایی هستند. تشخیص این اختلال عمدتاً وقتی مطرح می‌شود که پیشرفت خواندن کودک به میزان چشمگیری پایین‌تر از توانایی هوشی او باشد. سایر خصوصیات تشخیصی عبارتند از: مشکلاتی در فراخوانی و به خاطر آوردن و ردیف کردن حروف و کلمات چاپی، پردازش ترکیب‌های پیچیده دستوری و استنباط.

علائم و راهبردهای جبرانی:
کودکان مبتلا به اختلال خواندن ممکن است در خواندن شفاهی دچار اشتباهات متعددی شوند؛ این اشتباهات شامل حذف، اضافات و تحریف کلمات است. چنین کودکانی در تمیز ویژگی‌ها و اندازه حروف چاپی، به خصوص حروفی که در جهت‌گیری فضایی و طول خط متفاوتند، دچار اشکال می‌شوند. سرعت خواندن کودکان کند است و اغلب میزان درک آن‌ها پایین‌تر است و در هجی کردن مشکل دارند و ممکن است از کلمه وسط یا آخر یک کلمه نوشته شده شروع به خواندن کنند. این کودکان حروفی را که باید خوانده شود پس و پیش می‌خوانند که به دلیل عدم جابجایی کامل حرکات تعقیبی چپ به راست چشم است. این کودکان وقتی ناچار به استفاده از زبان نوشتاری می‌شوند، اضطرابشان تشدید می‌شود. مشخصه اکثر راهبردهای جبرانی موجود برای کودکان دچار اختلال خواندن، آموزش مستقیم مؤلفه‌های مختلف خواندن با تمرکز بر توجه کودک و پیوند بین اصوات کلامی و هجی است.

اختلال ریاضیات (Dyscalculia):

ویژگی‌ها و مهارت‌های نقص:
کودکان دچار اختلال ریاضیات در یادگیری و یادآوری اعداد مشکل دارند، نمی‌توانند حقایق پایه مربوط به اعداد را به خاطر بسپارند و در محاسبه کند و غیردقیق هستند. در این اختلال نقایصی در چهار گروه مهارت‌ها شناسایی شده است: مهارت‌های زبانی، مهارت‌های ادراکی، مهارت‌های ریاضی و مهارت‌های توجهی.

تشخیص و شیوع:
تشخیص اختلال ریاضیات هنگامی مطرح می‌شود که مهارت‌های ریاضی کودک به میزان چشمگیری کمتر از حد انتظار بر حسب سن، توانایی هوشی و سطح تحصیلات او باشد. این اختلال تقریباً در یک درصد کودکان سنین مدرسه بروز می‌کند و ممکن است در دخترها شایع‌تر باشد. اختلال زبان بیانی و اختلال رشد هماهنگی حرکتی در کودکان دچار این اختلال بیش از سایر کودکان است.

خصوصیات و پیامدها:
خصوصیات شایع این اختلال عبارتند از اشکال در اجزای مختلف ریاضیات نظیر یادگیری آسان اعداد، یادآوری علائم جمع و تفریق، یادگیری جدول ضرب، ترجمه مسائل انشایی به زبان محاسبه و انجام محاسبه در حد مورد انتظار. در خلال دو یا سه سال اول دبستان، کودک مبتلا به اختلال در ریاضیات با اتکا به حافظه طوطی‌وار ممکن است در حال پیشرفت به نظر برسد، ولی به زودی همین‌که حساب به سطوح پیشرفته‌تر رسید، وجود اختلال روشن می‌شود. آن دسته از کودکان دچار اختلال که مداخله‌ای در موردشان صورت نگیرد، دچار عوارضی نظیر تداوم مشکلات تحصیلی، شرم، خودانگاره ضعیف، ناکامی و افسردگی می‌شوند. این عوارض منجر به بی‌میلی برای حضور در مدرسه، مدرسه‌گریزی و ناامیدی از موفقیت تحصیلی می‌شود.

روش درمان:
مؤثرترین روش درمان اختلال ریاضیات تلفیقی از آموزش مفاهیم ریاضی همراه با تمرین مداوم در حل مسائل ریاضی است.

اختلال بیان نوشتاری (Disorder of Written Expression):

تعریف و خصوصیات:
بیان نوشتاری پیچیده‌ترین مهارت مورد نیاز برای انتقال درک زبانی و بیان افکار و عقاید محسوب می‌شود. خصوصیات این اختلال عبارتند از: مهارت‌های نگارشی بسیار پایین‌تر از حد انتظار با توجه به سن شخص، ظرفیت هوشی و آموزشی او که با آزمون‌های استاندارد شده سنجیده می‌شود. اجزای ناتوانی نوشتن شامل هجی کردن ضعیف، اشتباه در دستور و نقطه‌گذاری و دستخط بد می‌باشد.

شیوع و همراهی با سایر اختلالات:
اختلال بیان نوشتاری ممکن است به تنهایی یا همراه با اختلال خواندن بروز کند. این اختلال نیز در پسرها شایع‌تر از دختران است. برخی از این افراد دچار ضعف عزت نفس و افسردگی می‌شوند. همچنین میزان بیش‌فعالی در این افراد نسبت به دیگر گروه‌ها بالاتر است.

علل و تشخیص:
مشکلات نگارشی اغلب با اختلالات زبانی همراه هستند و عوامل ژنتیکی نیز در بروز آن مؤثرند. تشخیص این اختلال بر اساس عملکرد ضعیف مستمر فرد در انشاء متون کتبی می‌باشد. کودکان مبتلا به این اختلال در سال‌های اولیه دبستان در زمینه هجی کردن کلمات و بیان افکار خود طبق هنجارهای دستوری متناسب با سن دچار مشکل می‌شوند. جملات شفاهی یا کتبی آن‌ها حاوی تعداد زیادی اشتباهات دستوری و ضعف در ساختن پاراگراف‌هاست.

درمان:
درمان جبرانی اختلال نوشتن عبارت است از تمرین مستقیم هجی کردن و نوشتن جمله و نیز مرور قواعد دستوری. انگیزه فرد برای نتیجه‌بخشی درمان بسیار مهم است.

اختلال یادگیری نامعین (Learning Disorder Not Otherwise Specified – NOS):

افرادی که در این دسته جای می‌گیرند، واجد معیارهای هیچ یک از اختلالات یادگیری نیستند، اما این وضعیت موجب کاهش توانایی‌های یادگیری کمتر از حد انتظار بر اساس سن، هوش و آموزش کودک می‌شود. نمونه‌ای از این اختلال، نقص در هجی کردن است.

نکات در مورد تراز (Justify) در محیط‌های مختلف:

همانطور که قبلاً اشاره شد، برای اینکه متن دقیقاً از چپ و راست تراز شود (Justify)، نیاز به قابلیت‌های یک نرم‌افزار واژه‌پرداز (مانند Word) یا کدهای HTML/CSS در یک محیط وب دارید. در اینجا، متن با پاراگراف‌بندی منطقی و بدون پرش‌های نامنظم خطی ارائه شده تا خوانایی آن افزایش یابد. در صورت استفاده از این متن در یک سند، می‌توانید از گزینه “Justify” نرم‌افزار خود استفاده کنید.